هوش هیجانی چیست و چه کاربردهایی در زندگی دارد؟

در گذشته برای سنجش میزان هوش افراد مختلف از مؤلفه‌ای به نام بهره هوشی یعنی IQ استفاده میکردند. اما با گذشت زمان و پیشرفت بشر در زمینه‌ی تحقیقات و گسترش تجهیزات علمی، اکنون دانشمندان و روانشناسان مدعی هستند که ۵ دسته‌ بندی اصلی در رابطه با هوش وجود دارد که ۱۹ مورد انواع هوش زیرمجموعه‌ی این ۵ دسته‌بندی اصلی قرار می‌گیرند که در این مقاله می‌خواهیم در رابطه با هوش هیجانی با شما صحبت کنیم.

تا پیش از شناسایی ۱۹ مورد از انواع هوش، میزان بهره‌ی هوشی یعنی IQ ( که آن را در میزان منطقی بودن و حل کردن معما‌ها فاکتوری مهم در نظر میگرفتند ) را در تمام جنبه‌های زندگی موثر میدانستند. اما با گذشت زمان و گستردگی تحقیقات در زمینه‌ی هوش انسان و سنجش توانایی‌هایی گوناگون مانند حل مسائل مختلف، به موفقیت رسیدن، پیشرفت‌های مالی، مهارت‌های ورزشی و… انواع هوش را در ۵ دسته‌ی اصلی تقسیم بندی کردند که IQ تنها یکی از آن‌ها است.

هوش هیجانی چیست؟

نام دیگر هوش هیجانی هوش عاطفی است و معادل انگلیسی آن یعنی (Emotional Inteligence) و به اختصار EI و یا EQ هم گفته می‌شود.

تعریف جامع هوش هیجانی از نظر ادوارد تورندایک روانشناس برجسته این چنین است:

هوش هیجانی یعنی توانایی و مهارت درک کردن احساسات و رفتار‌های افراد در موقعیت‌های مختلف اجتماعی. هوش هیجانی به ما کمک خواهد کرد که انگیزه رفتاری افراد و خودمان را بهتر درک کنیم و در موقعیت‌های اجتماعی از آن‌ها بهره بگیریم.

همانطور که از تعریف عاطفی مشخص است به توانایی‌های درون فردی و یا برون فردی یک انسان گفته می‌شود که برای ارتباط موثر و مفید با محیط اطراف خود استفاده می‌کند. هوش هیجانی یعنی کسب آگاهی از محیط اطراف و استدلال‌هایی که در ذهن ثبت می‌شود.

ویژگی افراد با هوش هیجانی بالا:

هوش هیجانی تنها ارتباط موثر و مفید با محیط اجتماعی نیست. بلکه در برگیرنده‌ی تمام مؤلفه‌های موجود در محیط است که مهم ترین آن انسان است!

افراد با هوش هیجانی بالا توانایی برقراری ارتباط موثر با افراد را دارند. درک عواطف و احساسات دیگر انسان‌ها برای افرادی با هوش هیجانی بالا کار دشواری نیست.

این افراد حتی از احساسات خود نیز آگاهی دارند. یعنی می‌دانند که با بروز دادن این حس، چه اتفاقی در محیط اطراف رخ می‌دهد و چه تاثیری روی افراد حاضر در آن محیط می‌گذارد.

افراد با هوش عاطفی بالا روی احساسات و عواطف خود کنترل کافی را دارند. یعنی راحت‌تر از دیگر افراد می‌توانند از بروز دادن احساسات خود جلوگیری کنند. آن‌ها وظیفه شناس هستند و دارای سازگاری بالایی هستند.

افرادی که از هوش عاطفی بالایی برخورددار هستند در توصیف احساسات خود عملکرد بهتری دارند و از کلمات دقیق‌تری برای بیان احساس خود استفاده می‌کنند.

این افراد به علت تسلط داشتن به احساسات خود و آگاهی از عواطف انسانی، توانایی درک واکنش‌های رفتاری دیگران را دارند و احساسات آن‌ها را دقیق‌تر نگاه می‌کنند و از پیدایش و علت آن رفتار آگاهی بیشتری نسبت به دیگر افراد دارند و در خواندن احساسات افراد از چهره‌ و تُن صدای آن‌ها و زبان بدن‌شان مهارت بالایی دارند.

توانایی افراد با هوش عاطفی بالا برای سازگاری در یک گروه و مشارکت داشتن در آن بالا است و زمان کم‌تری لازم دارند که خود را با اهداف آن گروه همسو کنند و یک‌دل شوند.

این افراد برای ایجاد انگیزه درون خود کار سختی را در پیش ندارند و به راحتی می‌توانند برای خود انگیزه بسازند و اهدافی را در زندگیشان تعیین کنند که به آن متعهد باشند.

اگر بخواهیم ويژگی‌های بارز افراد با هوش هیجانی بالا را دسته بندی کنیم به این شکل خواهد شد:

• خود آگاهی – Self Awareness
• مهارت‌های اجتماعی – Social Skills
• همدلی – Empathy
• خود تنظیمی – Self Regulation
• انگیزه – Motivation

این ۵ دسته از اصلی‌ترین فاکتور‌ها و مؤلفه‌های هوش هیجانی بالا است که مواردی که در بالاتر گفته شد زیر مجموعه‌ی این ۵ دسته قرار خواهند گرفت.

در ادامه به این نکته می‌پردازیم که :

هوش عاطفی چگونه در افراد ایجاد می‌شود؟ آیا افراد از بدو تولد خود هوش هیجانی بالایی دارند و یا مهارتی اکتسابی است؟

در جواب باید گفت که هر دو مؤلفه تاثیر گزار هستند. هم ژنتیک افراد و هم یادگیری و افزایش مهارت‌ها از طریق محیط پیرامون خود.

هوش هیجانی و تاثیرات آن روی موفقیت در زندگی:

هوش هیجانی را می‌توان یکی از مهم‌ترین فاکتور‌های موفقیت در ابعاد مختلف زندگی مانند موفقیت در زمینه‌ی تحصیلی و یا موفقیت‌های مالی دانست. زیرا همانطور که گفته شد خود آگاهی و مهارت‌های اجتماعی از جنبه‌های این افراد است. در تحقیقی که توسط یک موسسه فناوری بدست آمد ۸۵ درصد از افرادی که به موفقیت‌های مالی دست یافته‌اند دارای هوش هیجانی بالا بوده اند و تنها ۱۵ درصد از آن‌ها از دانش فنی خود استفاده کرده‌اند تا به موفقیت برسند.

خود آگاهی و مهارت‌های اجتماعی به این افراد کمک خواهد کرد که برای خود انگیزه‌ بسازند و از ارتباطات موثر با افراد دیگر بهره‌مند ‌شوند. پس می‌توان نتیجه‌گیری کرد که هوش هیجانی با موفقیت در زندگی رابطه‌ای مستقیم دارد.

آیا راهکار‌هایی برای افزایش هوش هیجانی وجود دارد؟

بله، افراد متعددی به دنبال افزایش هوش هیجانی خود هستند. همانطور که گفته شد موفقیت با هوش هیجانی رابطه‌ای مستقیم دارد و کسانی که به دنبال موفقیت‌های مالی و تحصیلی در زندگی خود هستند می‌توانند اقداماتی در این زمینه انجام دهند. مهم ترین آن‌ها عبارتند از:

پیدا کردن شناخت دقیق از رفتارات و احساسات خود در لحظه:

این یک موضوع بسیار مهم است. این‌که شما بدانید در لحظه چه احساساتی سراغتان میاید. برای تقویت این مهارت باید در طول روز هنگامی که با یک احساسی مواجه می‌شوید به «دلیل» و «علت» بروز آن احساس فکر کنید و در خود عمیق شوید تا منبع آن را پیدا کنید. شما می‌توانید با مشاوره‌ رفتن و روانکاوی به ریشه‌ی افکار خود سریع‌تر پی ببرید.

از دیگران در مورد خود نظر بخواهید:

آنچه که ما از خودمان تصور می‌کنیم ممکن است با آنچیزی که در واقعیت وجود دارد متفاوت باشد. با نظر خواهی از افراد نزدیک و صمیمی اطرافتان می‌توانید شناخت بهتری نسبت به خودتان پیدا کنید.

پذیرنده باشید و از نقد دیگران فرار نکنید:

هنگامی که با بازخوردی از سوی دیگران مواجه می‌شویم باید گوشی شنوا داشته باشیم. حتی اگر نقدی که به شما شده نیز منشا درستی ندارد، باید منعطف بود و سعی کنیم از زاویه نگاه دیگران به آن نگاه کنیم. هوش عاطفی بالا یعنی از نقدها و انتقادات در جهت پیشرفت خود استفاده کنیم.

اجتماعی باشید و در بحث‌های گروهی شرکت کنید:

با توجه به مطالبی که در این مقاله گفته شد این موضوع می‌تواند بدیهی تلقی شود.

اجتماعی بودن و ارتباط داشتن با دیگران به شما دیدگاه‌های جدید و متنوعی خواهد داد. اینکه شما سعی کنید احساسات و عواطف دیگران را مشاهده کنید و در آن‌ها دقیق باشید یکی از مهم‌ترین فاکتور‌های افزایش هوش هیجانی شما خواهد بود. اما از قضاوت کردن و برچسب زدن به آن‌ها خودداری کنید چرا که این مسئله با هوش هیجانی رابطه‌ی غیر مستقیم دارد.

سخن پایانی:

هوش هیجانی می‌تواند عاملی ژنتیکی داشته باشد و هم در یادگیری و آموزش کسب شود. چه این آموزش انتخاب شما باشد چه عوامل بیرونی روی آن اثرگذار باشد. هوش عاطفی از مهم‌ترین مؤلفه‌های موفقیت‌ در زندگی چه در زمینه‌مالی و چه در زمینه تحصیلی و… است.  شما می‌توانید با شرکت در دوره‌های آموزش مالی در سایت آکادمی علی ربیعی و آموزش‌های لازم در این زمینه به سرمایه‌گذاری در بازار‌های مالی بپردازید.

بخش عمده‌ای از هوش هیجانی اکتسابی است یعنی انسان‌ها با یادگیری و آموزش دیدن می‌توانند هوش هیجانی خود را بهبود ببخشند.