منتورینگ معکوس چیست؟

منتورینگ دیگر این روزها به روش کاملاً اثبات شده‌ای برای توسعه و پیشرفت شغلی و فردی تبدیل شده است. روشی که هم شخص منتور و هم شخصی که راهنمایی می‌گیرد، هر دو می‌توانند به اندازه فعالیت و با سبک خاص خودشان از آن بهره ببرند. در چند سال اخیر به ویژه در ایران شاهد افزایش استفاده از منتور نه تنهای برای هدایت سازمان و تعیین خط مشی مناسب، بلکه برای آموزش و بهبود بهره‌وری کارمندان هم بوده‌ایم. به هر حال در عصر رقابت قرار داریم و سازمان و کسب‌وکارها دیگر نمی‌توانند به روش سنتی و بدون هیچ‌گونه راهنمایی در این راه قدم بردارند. برنامه‌هایی برای توسعه مهارت‌ها، به اشتراک گذاشتن دانش و تجربه‌های ناب و تجزیه و تحلیل مهندسی شده از مزایای داشتن راهنمایی است که دیگر این روزها به راحتی هر مدیری به آن‌ها دست پیدا نمیکند.
در دید کلی منتورینگ به معنای استخدام یک فرد باتجربه برای هدایت و توسعه اعضای تیم جوان است؛ اما این یکی از انواع مربیگری است. منتورینگ معکوس شاید اسم جالبی برای شما داشته باشد. نوعی که اتفاقاً این روزها بیشتر از گذشته و حتی خارج از تصور ما وجود دارد.

منتورینگ معکوس در حقیقت راهنمای مدیر ارشد توسط یک کارمند جوان باتجربه است. این نوع کاملاً خلاف تعریف سنتی بوده
و بسیاری از سازمان و مدیران بالا رتبه در همان اول نسبت به این موضوع عکس‌العمل منفی از
خود نشان خواهند داد.

تغییر دنیای تکنولوژی و سرعت رو به رشد تغییر آن باعث شده خیلی از مدیران ارشد و با سن بالا دیگر نتوانند مانند گذشته پیش بروند. همگام نبودن آنها و تمایل سرسختشان برای تغییر یا دیگر مشکلات مربوطه باعث می‌شود تا بعد از مدتی به ویژه این روزها، در هدایت تیم خود بمانند. نسل جوان، نسلی است که با چالش‌های روز دنیا بزرگ شده و بهتر از هر مدیر باتجربه‌ای می‌تواند آن‌ها را مدیریت کند. در حقیقت اطلاعات کاملاً به روزی دارد. در منتورینگ فقط تجربه حرف اول را نمی‌زند. شاید تجربه غلط بوده و تا الآن مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این نیروی جوان است که به خوبی می‌تواند آن را تشخیص داده و در بهبود آن قدم بردارد. در حقیقت منتورینگ معکوس به معنای رودررو قرار گرفتن دو نسل نیست. بلکه هدف آن اشتراک مهارت و توسعه فردی است. یک منتور جوان سعی می‌کند تا علاوه بر تعیین خطی مشی جدید و مطابق روز برای شرکت، با افراد باتجربه حوزه کاری خود قدم برداشته و با آن‌ها پیش برود.

چرا منتورینگ معکوس اهمیت دارد؟

استفاده از ابتکارات و تفکر به روز در کنار تجربه و دانش دیروز مهم‌ترین مزیت استفاده از منتورینگ معکوس است. اگر به شما بگوییم که شرکت‌های بزرگی مانند جنرال الکتریک در دنیا از این روش برای مربیگری استفاده می‌کنند، تعجب خواهید کرد. بقا بحث مهمی در سازمان است؛ البته هم بقای سازمانی و بقای کارمندان در شرکت. بهترین راه استفاده از نیروی و تخصص این گروه در قالب مربیگری معکوس است. چیزی که تا الآن اثبات شده، این است که 97% نیروها در سازمان‌هایی که به رهبران جوان اهمیت می‌دهد، بیشتر می‌مانند. رهبر جوان حرف نسل خود را بهتر می‌فهمد. در حقیقت فقط مزیت سازمانی نیست، بلکه باعث می‌شود تا ارتباطات داخلی بین کارمندان مستحکم‌تر شوند. وقتی یک کارگر واحدی ببینید که مربی جوانی بالای سر اوست و در جلسات سازمانی با دیگر اعضای باتجربه شرکت می‌کند، حس میدان و اهمیت دادن به نسل جوان در آن شرکت در او تقویت می‌شود. انگیزه‌ای برای او خواهد شد تا کار خود را بهتر کند. البته مربی جوان صرفاً فقط مربیگری نمی‌کند، بلکه خود او هم در کنار افراد باتجربه آموزش خواهد دید. در ابتدا هم گفتیم که نباید این نوع منتورینگ را به چشم دو رقیب دید. بلکه روشی است که در آن گروه جوان به گروه باتجربه قدیمی در خصوص
راهکارهای نوین آموزش داده و مربیگری می‌کنند.

دیگر مزیت‌های منتورینگ معکوس شامل:

فرهنگ سازی یادگیری در سازمان
برطرف کردن شکاف‌های نسلی
توسعه مهارت‌های رهبری در بین کارمندان جوان‌تر
اشتراک‌گذاری دیدگاه های مختلف
پرورش مهارت‌های ارتباطی
رشد اعتماد به نفس در کارمندان

موارد استفاده از مربیگری معکوس

روش‌ها یا بهتر بگوییم موقعیت‌هایی وجود دارد که در آن می‌توان از مربیگری معکوس استفاده کرد. این روش‌ها شامل:

زمانی که گروه‌های کوچک یا همان اقلیت‌هایی وجود دارند و مربی ارشد به دلیل تفاوت فرهنگی یا دیگر موارد نتواند با این گروه از سازمان ارتباط برقرار کند، این روش جواب می‌دهد. نمونه آن تیم‌های مختلف مانند تیم تولید محتوا، تیم گرافیک و غیره است که در هرکدام یک منتور قرار داده می‌شود. به این صورت هم حس همدلی بین اعضا بیشتر می‌شود و هم اینکه کنترل تیم هم بیشتر خواهد شد و اعضا سریع‌تر چیزی را یاد می‌گیرند.
در جایی که اختلاف سنی کارمندان شرکت بسیار زیاد است، این روش برای شکستن شکاف نسلی استفاده می‌شود. در حقیقت منتور در اینجا علاوه بر آموزش اعضای نسل جوان، خود نیز از افراد باتجربه راهنمایی می‌گیرد. این منتور اصولاً از فردی با سن کمتر انتخاب می‌شود تا انگیزه‌ای برای دیگر کارمندان برای کار بهتر باشد.
زمانی که شرکت باید نرم‌افزارها یا کارکرد خود را تغییر دهد. در این هنگام شخصی به عنوان منتور مسئول آموزش و هدایت دیگر کارمندان حتی رئیس خود می‌شود.
زمانی که به دنبال ایجاد و بهبود روابط درون سازمانی باشید. منتور جوان باعث انگیزه رفتاری در دیگر کارمندان می‌شود.

چگونگی تنظیم برنامه راهنمای معکوس

اول از همه هدف خود را مشخص کنید. در این هدف باید تعیین شود که اول اینکه چرا باید منتورینگ معکوس در شرکت وجود داشته باشد؟ چگونه استفاده از این روش باعث موفقیت سازمان می‌شود؟ چه راهکاری باید به کار گرفته شود؟ به تمامی چراها در این بخش باید پاسخ دهید.
برنامه را تدوین کنید. در این برنامه باید موارد زیر را مشخص کنید:

چه کسانی در این برنامه حضور دارند؟
چه امکاناتی وجود دارد؟
وظیفه هر منتور چیست؟
تعهد مورد انتظار از هر منتور چیست؟
چگونه پیشرفت کنترل شود؟
روابط کاری بین اعضا چگونه تعیین می‌شود؟

مربیان اصلی و میانی را انتخاب کنید. در این مرحله باید نرم‌افزاری استفاده شود که ارتباط بین مربیان گروه‌های مختلف و همچنین نوع کار کردن و انجام وظیفه آن‌ها را تعیین و راحت کند.
در خصوص چگونه مطابقت و آشنایی مربیان با اعضا جلسه بگذارید. تا وقتی که اعضا نتوانند با منتور ارتباط برقرار کنند، کار به خوبی پیش نخواهد رفت. در این جلسه تا می‌توان باید بر راحت‌تر کردن رابطه بین اعضا و منتور تأکید کرد؛ به ویژه اینکه منتور، جوان‌تر از مدیر ارشد خود هم باشد.
برنامه را تدوین کنید. آن سیستمی که قرار است تا منتور برای پیشبرد اهداف و هدایت کارمندان استفاده شود.

هدف منتورینگ معکوس این است که بیشتر ارتباط بین سازمان را بهبود بخشیده و از همه پتانسیل‌های موجود
در سازمان استفاده شود.