ارز مبادله ای (ارز دولتی) چیست؟
ارز مبادله ای ارزی است که از طرف دولت و در مکانی به نام مرکز مبادلات ارزی ارائه می شود. ارز مبادله ای در مقابل مفهوم ارز آزاد قرار دارد. ارز آزاد ارزی است که قیمت آن در بازار آزاد و با توجه شرایط اقتصادی و عرضه و تقاضا در بازار ارز تعیین می شود. ارز آزاد توسط صرافی ها و دلالان ارز عرضه می شود. ارز مبادله ای برای واردات تمام کالاها نبوده و تنها به بعضی کالاها اختصاص می یابد. کالاها برای واردات، توسط دولت به ده گروه کالایی تقسیم شده اند. از این ده گروه، گروه دهم گروه کالاهای لوکس است که ارز مبادله ای به آن ها تخصی نمی یابد. حقوق و عوارض گمرکی کالاهای اولویت دهم یا همان کالاهای لوکس دو برابر دیگر کالاها است. کالاهای 9 گروه دیگر مشمول دریافت ارز مبادله ای می شوند. البته با توجه به توان و ظرفیت تولید داخلی کالاهای گروه های مشمول ارز مبادله ای به تدریج کمتر می شوند.
تهیه کردن ارز آزاد راحت و بی دردسر و بدون محدودیت امکان پذیر است اما دریافت ارز مبادله ای کاری دشوار و زمان بر است و همه نمی توانند آن را دریافت کنند. با ارز آزاد هر کالایی را می توان وارد کرد اما وارد کردن یکسری از کالاها با ارز مبادله ای امکان پذیر نیست.
ارز مبادله ای به دلیل بالا رفتن ارزش ارز توسط دولت ایجاد شده است تا بار مالی که بر دوش دولت است کاهش یابد و ارز مبادله ای که قیمت کمتری دارد به صورت محدودتر، کنترل شده و با شرایط خاص به کالاهای خاصی اختصاص داده می شود.
بر اساس اعلام بانک مرکزی، نحوه محاسبه ارز مبادله ای توسط بانک مرکزی به اینگونه است که این بانک سبدی از ارزهای معامله شده در صرافی های مجاز را در نظر می گیرد و سپس بر اساس نرخ اولیه بدست آمده از این معاملات و پس از کسر کارمزد و دو درصد از این نرخ، نرخ ارز غیر مرجع (مبادله ای) را مشخص می کند.
آیا ارز مرجع همان ارز مبادله ای است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت درست است که ارز مرجع و ارز مبادله هر دو ارز دولتی هستند؛ اما با هم تفاوت دارند. ارز مرجع، ارزی است که توسط دولت از طریق بانک ارائه می‌شود و نرخ آن از نرخ ارز مبادله‌ای کمتر است؛ با تصمیم دولت دوازدهم در جهت یکسان‌سازی نرخ ارز دیگر ارز مرجع نخواهد بود اما این ارز برای واردات برخی از کالاها با الویت واردات بالاتر توسط بانک مرکزی ارائه می‌شود و نرخ آن بیشتر از نرخ ارز مرجع بوده ولی اختلاف روشنی با ارز آزاد دارد.
منبع:irclearance